نقش و اهمیت قابلیت ردیابی در زنجیره صنایع غذایی
نقش و اهمیت قابلیت ردیابی در زنجیره صنایع غذایی
نوشته : بخش تحقیق و توسعه پرتو ستاره ثریا – آکادمی ثریا
academysoraya.ir
قابلیت ردیابی، یکی از عناصر اساسی در مدیریت ایمنی مواد غذایی در زنجیره تولید، تأمین و توزیع است. سند استاندارد «قابلیت ردیابی در زنجیره خوراک و غذا» هدف اصلی خود را ارائه اصول و الزامات طراحی و پیادهسازی یک سیستم ردیابی اثربخش عنوان میکند. این استاندارد برای تمامی بخشهای زنجیره غذا از مواد اولیه تا مصرفکننده نهایی کاربرد دارد.
در ادامه، به بررسی سند "قابلیت ردیابی در زنجیره خوراک و غذا" استاندارد ملی ایران 13810 که معادل ISO 22005 است، پرداخته شده است. در این سند اشاره میشود که ردیابی به عنوان یک ابزار کلیدی در مدیریت بحرانهای ناشی از ایمنی غذایی، برگشت محصول، شناسایی منبع آلودگی و ایجاد شفافیت در زنجیره تأمین عمل میکند.
قابلیت ردیابی Traceability ، پیش نیاز الزامات مربوط به فراخوان و بازپس گیری است.
تعریف ردیابی
ردیابی به معنی توانایی دنبال کردن یک محصول غذایی یا خوراک دام در تمام مراحل از تولید اولیه، فرآوری، بستهبندی، حملونقل، ذخیرهسازی و توزیع است. این سیستم باید امکان ردیابی «یک گام قبل» و «یک گام بعد» را فراهم کند.
اهداف اصلی سیستم ردیابی
- پیشگیری و کنترل خطرات ایمنی غذایی
- توانایی واکنش سریع در شرایط بحران و فراخوان محصول
- افزایش اعتماد مصرفکننده
- بهبود مدیریت ریسک در زنجیره تأمین
اجزای کلیدی سیستم ردیابی
- شناسه و کدگذاری محصولات: هر ماده اولیه، محصول نیمهساخته و نهایی باید دارای کد یکتا باشد.
- ثبت اطلاعات دقیق و قابل دسترسی: اطلاعات مربوط به تأمینکننده، مراحل فرآوری، تاریخها، شرایط نگهداری و حمل باید مستند شوند.
- کنترل نقاط بحرانی اطلاعاتی: نقاطی که تغییر یا ترکیب مواد صورت میگیرد مهمترین محلهای نیازمند ثبت دقیق هستند.
- قابلیت بازیابی سریع اطلاعات: سیستم باید در زمان کوتاه بتواند زنجیره حرکت هر محصول را بازسازی کند.
پیادهسازی در صنعت
در سازمانهای صنایع غذایی، اجرای سیستم ردیابی به معنای ایجاد هماهنگی میان واحدهای خرید، انبار، تولید، کنترل کیفیت و فروش است. استفاده از فناوریهای کدگذاری مانند بارکد، RFID و نرمافزارهای مدیریت اطلاعات میتواند اثربخشی سیستم را افزایش دهد.
پرسش و پاسخهای مرتبط با مدیریت ردیابی در صنایع غذایی:
|
پرسش |
پاسخ |
|
هدف اصلی ردیابی چیست؟ |
ایجاد توانایی شناسایی، رصد و بازسازی مسیر حرکت مواد غذایی در زنجیره تأمین برای کنترل ایمنی و واکنش در شرایط اضطراری. |
|
ردیابی باید در چه بخشهایی اعمال شود؟ |
از تولید اولیه تا مصرفکننده نهایی، شامل حملونقل، فرآوری، بستهبندی و توزیع. |
|
چرا کدگذاری محصولات ضروری است؟ |
برای جلوگیری از اختلاط، اشتباه در ثبت اطلاعات و امکان برگشت سریع محصول در صورت خطر. |
|
حداقل سطح ردیابی چیست؟ |
سازمان باید بتواند بداند مواد اولیه از کجا آمدهاند و محصول نهایی به کجا ارسال شده است. |
|
سیستم ردیابی چه زمانی آزموده میشود؟ |
هنگام وقوع بحران، برگشت محصول یا درخواست نهادهای نظارتی. |
چکلیست ارزیابی الزامات ردیابی برای سازمان صنایع غذایی:
|
مورد بررسی |
وضعیت انطباق (دارد/ندارد) |
توضیحات |
|
آیا سیاست و هدف مشخصی برای ردیابی در سازمان تعریف شده است؟ |
|
|
|
آیا برای مواد اولیه، نیمهساخته و محصول نهایی کد یکتا تعریف میشود؟ |
|
|
|
آیا سوابق تأمینکنندگان ثبت و قابل دسترس است؟ |
|
|
|
آیا در هر مرحله فرآیندی اطلاعات زمان، مکان، دستگاه و اپراتور ثبت میشود؟ |
|
|
|
آیا سیستم «یک گام قبل» و «یک گام بعد» فعال است؟ |
|
|
|
آیا سیستم قابلیت فراخوان محصول را در کمتر از ۴ ساعت دارد؟ |
|
|
|
آیا آزمونهای دورهای شبیهسازی فراخوان محصول انجام میشود؟ |
|
|
|
آیا نرمافزار/سیستم متمرکز ثبت دادهها وجود دارد؟ |
|
|
|
آیا آموزشهای لازم به کارکنان داده شده است؟ |
|
|
